“Het is mij wel vaker opgevallen dat met name op het Europese vasteland schrijvers terughoudend zijn om zich in te laten met de moderne tijd. Toen ik eind jaren tachtig in Berlijn verbleef om research te doen voor mijn roman ‘De brief in Berlijn’, kon ik maar niet begrijpen waarom West-Duitse schrijvers niet over de Muur schreven. Zo’n onvoorstelbaar krachtig onderwerp! Die Muur was niet alleen een geopolitieke kwestie, hij sneed ook recht door gezinnen heen, door huizen, door vriendschappen, kortom: gebieden waar de romanschrijver nu juist mee uit de voeten kan. Kijken naar individuele lotgevallen tegen de achtergrond van grote maatschappelijke gebeurtenissen. Maar de schrijvers aan wie ik mijn verwondering kenbaar maakte, zeiden: o, de Muur, da’s iets voor journalisten. Terwijl: die Muur stond daar al bijna dertig jaar! Kun je je voorstellen dat er een Muur door Chicago zou lopen en dat een schrijver als Saul Bellow daar geen enkele aandacht aan zou besteden? Als er een Muur dwars door Londen zou lopen, dan zou dat waarschijnlijk het enige onderwerp zijn waar romanciers over zouden schrijven.”
Vanwaar dat verschil?
McEwan denkt dat het te maken heeft met de lange slagschaduw van het modernisme, dat bij veel Europese schirjvers nog steeds in hoog aanzien staat. Het idee dat de kunstenaar een autonome figuur is, dat literatuur boven de gebeurtenissen van alledag staat. Iedere schrijver moet natuurlijk vrij zijn in zijn onderwerpkeuze, maar juist daarom is het vreemd om je zo te beperken, vindt McEwan. “Je wijst daarmee een zekere verantwoordelijkheid af, de verantwoordeliljkheid om de temperatuur op te nemen van de huidige tijd, van de menselijke conditie. Bovendien is het ronduit saai jezelf straatrumoer te ontzeggen. Voor de schrijver, maar vooral ook voor de lezer.
Het gekke is dat juist het boek dat ik als de bijbel van het modernisme beschouw, Ulysses van James Joyce, uitpuilt van het alledaagtse. Politiek, krantenberichten, sterfgevallen, roddels. Maar het lijkt wel alsof het modernisme gemuteerd is. Ik zie dat veel Italiaanse, Duitse en Spaanse auteurs zich vastklampen aan een vreemd soort existentialistisch schrijven dat geen enkele grond heeft in de ervaring van alledag.”
Ian McEwan – interview Jamal Ouariachi – De Morgen 25 maart 2015. Het volledige interview is te lezen in pdf-vorm.