Voorwoord uit het nummer
Alle dagen lezen we in vertaling. Van de websites die we bezoeken, de advertenties die we online of in de brievenbus aantreffen, de handleidingen die we raadplegen, de ondertitels bij de film of serie die we bekijken, tot de reportages, romans, kortverhalen, strip-, kook-, en kinderboeken die we lezen, vertaling is overal. In die mate dat we vaak over het hoofd zien dat ze er is.
Als literair tijdschrift zien we het als onze taak om onbekend werk uit binnen- en buitenland in de kijker te zetten en daarbij publiceren we regelmatig gedichten, essays en kortverhalen uit een andere taal in het Nederlands. In dit nummer presenteren we een hele hoop onbekend werk voor het eerst in het Nederlands en lokken we ook de hardwerkende schaduwschrijvers uit de schemerzone om niet alleen de vertaling maar ook de vertalers te laten spreken. Omdat literair vertalers nog al te vaak vergeten worden, presenteert Deus Ex Machina als antwoord op dat onrecht een nummer volledig gewijd aan literatuur, vertaling en vertalers.
In een inleidend essay toont Ernest De Clerck aan hoe elke vorm van taalgebruik vertaling impliceert. Jan Buts levert een beschouwing over de onstuitbare opkomst van de machinevertaling.
Mogelijks verdwijnen menselijke vertalers in de toekomst, vandaag zijn ze vooralsnog hardwerkende doch vaak vergeten figuren die in de schaduw staan van de geprezen auteurs wiens internationale carrières ze mogelijk maken. Zelfs binnen de literaire vertaalgemeenschap en de vertaalwetenschap heerst er ongelijkheid. Dat uit zich zowel in de verschillen tussen dominante en gedomineerde talen, als tussen de representatie en appreciatie van vertalers zelf. Zo wijst Theresia Feldmann op de miskende plaats van de vrouw als vertaler aan de hand van een bespreking van de vergeten vertalers Isabella Correa, Caroline Schelling, Meta Forkel-Liebeskind en Elisabeth de Roos.
Over leven in vertaling lees je in Jack McMartins portret van James Holmes,leather daddy van de vertaalwetenschap.
Hilde Keteleer haalt Holmes ook aan, maar dan in de context van haar studie vertalen. Keteleer schrijft een brief aan een jonge vertaler over haar dagelijkse strijd tegen vertaalstrategieën die van hogerop worden opgelegd. Frans Denissen illustreert zijn vertaalstrategie aan de hand van notities bij het vertalen van Fleur Jaeggy’s SS Proleterka.
Xavier Roelens schrijft over de sappige voldoening van de verboden vrucht: de indirecte vertaling. Dat ook een vertaling van een vertaling kan werken in het Nederlands doet hij je voor met een selectie gedichten.
Sofie Verraest vertaalde twee gedichten van de Brits-Somalische dichteres Amina Jama die enkele maanden geleden in Brussel was voor het Asmara-Addis Literary Festival (In Exile).
Willy Martin neemt ons woord voor woord bij de hand terwijl hij het Engels van Wallace Stevens omzet naar het Nederlands in een nagelnieuw voorbeeld van hervertaling. Saar Wuyts zorgt ervoor dat de ‘fantastische’ (lo fantástico) literatuur van José Güich Rodríguez voor het eerst in onze taal te lezen is en Luc de Rooy vertaalde aanstormend Amerikaans schrijftalent Rita Bullwinkel.
Aleksandra Boltovskaja’s tragikomische ervaringen als aangestrande Russin in Limburg staan er dankzij Pieter Boulogne en Fien Bovend’aerde vertaalde Passa Porta’s recente Canadese auteur in residentie Daniel Canty uit het Frans.
We kregen verschillende vrije inzendingen binnen van enthousiaste vertalers, sommigen al meer ervaren dan anderen. Je vindt ze verspreid in het nummer terug, zonder onderscheid tussen gevraagde en spontane bijdragen.
Omdat elke vertaling zich afspeelt binnen een spanningsveld tussen verschillende talen, waar de invloed van de één al sterker is dan die van de andere, zal je ook in dit nummer af en toe een vreemde taal aantreffen. Dat is dan een voorbeeld van een uiterst zichtbaar spoor van de brontaal. Maar ook in schijnbaar gaaf Nederlands zal je sporen van het Engels, Duits, Frans, Lets, Letgaals, Welsh, Kroatisch, Arabisch, Spaans, Russisch of Pools terugvinden. Misschien besluit je erover te lezen, misschien kies je ervoor om zelf verder op zoek te gaan naar andere betekenissen, en wie weet, verdwaal je in vertaling. We wensen je een fijne tocht.
Veel leesplezier,
De redactie
Dit is het voorwoord van DEM 173. Meer lezen? Je vindt het nummer in de boekhandel, in sommige bibliotheken en uiteraard kan je het hier bestellen.